Во избежание заражения ВИЧ важно соблюдение профилактических мер.
Об этом сказала заместитель директора Республиканского центра борьбы со СПИДом Министерства здравоохранения Азербайджана Гюнеш Джафарова.
- Что такое ВИЧ-инфекция? Расскажите, пожалуйста, и о том, как она передается?
ВИЧ-инфекция - это инфекционное заболевание, вызываемое вирусом иммунодефицита человека и характеризующееся нарастающим поражением иммунной системы. Последняя стадия ВИЧ-инфекции - это синдром приобретенного иммунодефицита (СПИД). На этой стадии уже наблюдается более прогрессирующее поражение иммунной системы, у больных развиваются такие осложнения как туберкулез, поражение центральной нервной системы, патологии желудочно-кишечного тракта, злокачественные опухоли и др.
Существует три основных пути передачи инфекции. Первый возникает при половом контакте с ВИЧ-инфицированным человеком, особенно в результате случайного незащищенного полового контакта. В то же время, при использовании ВИЧ-инфицированных медицинских средств и растворов, в том числе использовании нестерильных игл и шприцев при инъекционном введении инфицированных наркотических веществ, а также использовании косметологических, парикмахерских и других бытовых принадлежностей ВИЧ-инфицированного может произойти парентеральное заражение. И наконец, вертикальный путь происходит посредством передачи ВИЧ от ВИЧ-инфицированной матери ребенку (во время беременности, родов или после родов, через грудное молоко).
- Какова в настоящее время эпидемиологическая ситуация по ВИЧ-инфекции в нашей стране?
По сравнению с другими странами региона Азербайджан классифицируется как страна с низким уровнем распространенности ВИЧ-инфекции. Проблема ВИЧ/СПИДа находится под контролем Министерства здравоохранения. Целенаправленная деятельность, проводимая министерством среди групп риска, позволяет удерживать ВИЧ-инфекцию на концентрированной стадии.
Впервые в нашей стране СПИД был выявлен и зарегистрирован в 1987 году. И за прошедшие 36 лет в Республиканском центре борьбы со СПИДом Министерства здравоохранения официально зарегистрированы 9 167 человек с ВИЧ-инфекцией. Из них 69,3% (6 357 человек) мужчины и 30,7% (2 810) женщины.
- Кто подвержен риску заражения ВИЧ? Где проводятся тесты на ВИЧ?
Независимо от пола, возраста, расы, социального статуса любой человек может заразиться ВИЧ. При этом если не соблюдать профилактические меры, то вероятность инфицирования возрастает. В нашей стране случаи заражения этим вирусом чаще встречаются среди групп риска. Несмотря на это, в последние годы зарегистрированы случаи заражения и в результате случайных, незащищенных гетеросексуальных связей. По этой причине, во избежание заражения ВИЧ важно соблюдение профилактических мер.
Тестирование на ВИЧ проводится в Республиканском центре борьбы со СПИДом Министерства здравоохранения, 12 региональных лабораториях и пунктах добровольного обследования, в том числе в Нахчыванской Автономной Республике. Тестирование проводится бесплатно и анонимно, с соблюдением принципов добровольности и конфиденциальности.
- Можно ли вылечить ВИЧ-инфицированных, и каковы методы лечения?
Лечение ВИЧ-инфицированных называется антиретровирусной терапией (АРВ-терапия). Она проводится в Республиканском центре борьбы со СПИДом в соответствии с последними рекомендациями Всемирной организации здравоохранения на основе современных схем лечения. Помимо этого, обеспечение всех ВИЧ-инфицированных лекарствами и антиретровирусными препаратами осуществляется за счет средств государственного бюджета. После подтверждения диагноза ВИЧ-инфекции зараженных берут на диспансерный контроль и назначается антиретровирусная терапия. Пациентов консультируют врачи-инфекционисты и психологи Республиканского центра борьбы со СПИДом. Специалистами центра осуществляется индивидуальный подход к каждому пациенту. Учитывается их возраст, вес, результаты обследования, осложнения, сопутствующие заболевания, а также назначается соответствующая схема лечения. Также специалисты подробно информируют пациентов о порядке приема лекарств, приверженности к лечению, осложнениях интермиттирующей (прерывистой) терапии, важности контрольных обследований.
- Может ли ВИЧ-инфицированная родить здорового ребенка?
В Азербайджане успешно осуществляется профилактика передачи ВИЧ-инфекции от матери ребенку (профилактика ПМР ВИЧ). Так, за последние 5 лет случаев передачи вируса ребенку среди беременных женщин, состоящих на учете и получающих антиретровирусную терапию, не зарегистрировано.
Каждая беременная должна встать на учет в женских консультациях и пройти тестирование на ВИЧ. Если беременная женщина получает антиретровирусную терапию, то это позволяет снизить уровень вирусной нагрузки в плазме крови, в результате чего риск заражения плода уменьшается. Каждая состоявшая на учете женщина перед планированием беременности должна регулярно принимать антиретровирусные препараты.
- Как можно защитить себя от заражения ВИЧ-инфекцией? Какие меры следует предпринять?
Важнейшим условием в борьбе с заболеванием является просвещение населения о ВИЧ/СПИДе и проведение профилактических мероприятий. Важно знать, что профилактика всегда лучше, чем лечение. Избегание рискованных половых контактов, использование предохранительных средств, отказ от вредных привычек и соблюдение правил личной гигиены являются основными мерами профилактики ВИЧ-инфекции.
Хочу отметить, что обследуемым лицам специалистами Центра проводятся бесплатные консультации, разъясняются пути заражения, предоставляется информация о до- и постконтактной профилактике. При подозрении на наличие ВИЧ-инфекции после тестирования специалист Центра оценивает риск заражения. Не позднее 72 часов назначают постконтактную профилактику заражения ВИЧ-инфекцией.
“Hər bir hamilə qadın mütləq şəkildə qadın məsləhətxanalarında qeydiyyata durmalı və İİV-lə bağlı (İnsanın İmmunçatışmazlığı Virusu) müayinələrdən keçməlidir”.
Bunu Səhiyyə Nazirliyi Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzinin direktor müavini Günəş Cəfərova nazirliyin rəsmi saytına müsahibəsində deyib.
Həmin müsahibəni təqdim edirik:
- Günəş xanım, ilk olaraq İİV infeksiyasına yoluxma yolları barədə məlumat verərdiniz...
İİV infeksiyası insanın immunçatışmazlığı virusu tərəfindən törədilən və immun sisteminin getdikcə artan zədələnməsi ilə xarakterizə olunan infeksion xəstəlikdir. QİÇS isə İİV-infeksiyasının sonuncu mərhələsidir. Bu mərhələdə artıq immun sisteminin daha proqressiv zədələnməsi müşahidə edilir və xəstələrdə çoxsaylı ağırlaşmalar, o cümlədən vərəm, mərkəzi sinir sisteminin zədələnməsi, mədə-bağırsaq sistemində patologiyalar, bədxassəli şişlər inkişaf edir.
İnfeksiyaya yoluxmanın üç əsas yolu var: Birinci cinsi yolla, yəni İİV-ə yoluxan insanla cinsi kontaktda olduqda, xüsusən təsadüfi qorunmamış cinsi kontaktlar nəticəsində baş verir. Eyni zamanda, İİV-lə çirklənmiş tibbi ləvazimat, narkotik istifadəçiləri arasında qeyri-steril şprislərin, gigiyenik, kosmetoloji, bərbər və digər məişət ləvazimatlarının istifadəsi nəticəsində parenteral yoluxma baş verə bilər. Həmçinin, İİV-ə yoluxan anadan hamiləlik dövründə uşağa, doğuş zamanı və ana südü ilə qidalanma nəticəsində isə perinatal yolu ilə yoluxma mümkündür.
- Hazırda ölkədə İİV/QİÇS-lə bağlı epidemioloji vəziyyət necədir?
Region ölkələri ilə müqayisədə Azərbaycanda İİV infeksiyasının yayılma göstəricisi olduqca aşağıdır. Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən risk qrupları arasında aparılan məqsədli fəaliyyət nəticəsində iilər ərzində İİV-infeksiyasının yayılmasını təmərküzləşmiş mərhələdə saxlamağa imkan verib.
Ümumilikdə, ölkəmizdə ilk dəfə İİV infeksiyasına yoluxma halı 1987-ci ildə aşkar edilib. Ötən 36 il ərzində Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzində 9167 nəfər Azərbaycan vətəndaşı rəsmi qeydiyyata alınıb. Onlardan 6357-si (69,3%) kişi, 2810-u (30,7%) qadınlardır.
- İİV-ə kimlər yoluxa bilər? İİV-lə bağlı müayinələr harada aparılır?
Cinsindən, yaşından, irqindən, sosial statusundan asılı olmayaraq hər bir şəxs İİV-ə yoluxa bilər. İİV-ə yoluxma daha çox profilaktik tədbirlərə əməl etmədikdə baş verir. Ölkəmizdə bu virusa yoluxma halları xüsusilə risk qrupları arasında daha çox yayılıb. Buna baxmayaraq, son illərdə təsadüfi, qoruyucusuz heteroseksual cinsi əlaqələr nəticəsində də yoluxma halları qeydə alınıb. Bu səbəbdən insanların İİV-ə yoluxmamaq üçün profilaktik tədbirlərə riayət etmələri olduqca vacibdir.
İİV-ə müayinələr Səhiyyə Nazirliyinin Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzində, Naxçıvan Muxtar Respublikası da daxil olmaqla 12 regional laboratoriyalarda və könüllü müayinə məntəqələrində aparılır. İİV-ə müayinələr anonim qaydada, ödənişsiz, konfidensiallıq qorunmaq prinsipi ilə həyata keçirilir.
İİV-ə yoluxanları müalicə etmək mümkündürmü və müalicə üsulları hansılardır?
İİV-ə yoluxan şəxslərin müalicəsi antiretrovirus terapiya adlanır. Müalicə Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzində Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının son tövsiyələrinə müvafiq olaraq müasir müalicə rejimləri əsasında aparılır. Xəstələrin ARV preparatları ilə təmin edilməsi tamamilə ödənişsiz, dövlət hesabına həyata keçirilir. İİV infeksiyası diaqnozu təsdiqləndikdən sonra xəstələr dispanser nəzarətə götürülərək antiretrovirus terapiyaya cəlb olunurlar. Mərkəzin həkim-infeksionistləri və psixoloqları onlara məsləhətlər verirlər. Həmçinin, mütəxəssislər tərəfindən hər bir xəstəyə individual yanaşma, yəni hər bir xəstənin yaşı, çəkisi, müayinə nəticələri, ağırlaşmaları, yanaşı xəstəlikləri və s. nəzərə alınaraq müalicə sxemləri təyin olunur. Dərmanların qəbul qaydası, müalicəyə sadiqlik, fasiləli müalicənin fəsadları, monitorinq müayinələrinin vacibliyi barədə xəstələr mütəxəssislər tərəfindən ətraflı məlumatlandırılırlar.
- İİV-ə yoluxan qadın sağlam uşaq dünyaya gətirə bilərmi?
Azərbaycanda İİV infeksiyasının anadan uşağa ötürülməsinin profilaktikası (AUÖP) uğurlu şəkildə həyata keçirilir. Belə ki, son beş il ərzində qeydiyyata götürülən və antiretrovirus terapiya qəbul edən hamilələrdə virusun uşağa ötürülmə halı qeydə alınmayıb.
Hər bir hamilə qadın mütləq şəkildə qadın məsləhətxanalarında qeydiyyata durmalı və İİV-lə bağlı müayinələrdən keçməlidir. Hamilə qadın antiretrovirus terapiya qəbul etdiyi təqdirdə virus yükü qanda təqdim edilməyəcək səviyyəyə qədər enir və dölün yoluxma ehtimalı azalır. Qeydiyyatda olan hər bir qadın hamiləlik planlaşdırmadan öncə mütləq şəkildə davamlı antiretrovirus preparatları qəbul etməlidir.
- İİV-ə yoluxmamaq üçün hansı tədbirləri görmək lazımdır?
Burada ən vacib məqam insanların İİV/QİÇS mövzusunda, profilaktik tədbirlər barədə maariflənməsidir. Biz hər zaman qeyd edirik: “Profilaktika müalicədən daha yaxşıdır”. Riskli cinsi davranışdan çəkinmək, qoruyuculardan istifadə, zərərli vərdişlərdən uzaqlaşmaq, gigiyenik qaydalara əməl olunması - İİV-ə yoluxmanın qarşısının alınması üçün əsas tədbirlərdir.
Qeyd edim ki, müayinədən keçən şəxslər üçün mərkəzin mütəxəssisləri tərəfindən ödənişsiz konsultasiya aparılır, xəstəliyə yoluxma yolları izah olunur, pre və postkontakt profilaktika barədə məlumatlar verilir. Əgər bir şəxsin İİV-ə yoluxma şübhəsi varsa, müayinələrdən keçdikdən sonra yoluxma riski mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilir. 72 saatdan gec olmayaraq ona postkontakt profilaktika təyin olunur.